Бақыт іздеушілер

Ертеде бір бай болыпты, байдың үш баласы болыпты. Бір заманда байдың шаруасы кеміп, азая бастайды. Күннен-күнге күн көрісі қиындап бара жатқан соң, байдың үш баласы ақылдасып, кәсіп етуге шығады. Үлкен баласы: «Мен Астраханға барып, балық аулауды кәсіп етемін»,— дейді. Ортаншы баласы айтады: «Тұзкенінде кәсіп көп, мен сонда барамын»,— дейді. Сонда тұрып ең кіші баласы: «Мен бақыт іздеймін»,— дейді. Айтқандарындай: үлкен баласы Астраханға, ортаншысы Тұзкеніне кетеді. Кіші баласы бақыт іздеп шықса, бір теректің түбінде жылап отырған шалға тап болады. Жігіт:
— О, не қылған жансың, неге жылайсың?— дейді. Сонда шал:
— Мен не заманнан бері осы терекпен күн көріп келе жатыр едім. Қазір терегім қуарып, жапырағы түсіп, жеміс беруден қалды. Мен соған жылап отырмын, ал өзің қайда барасың?— дейді. Жігіт:
— Бақыт іздеп барамын,— дейді. Сонда шал:
— Егер де сен бақытты тапсаң: не себептен менің бұл терегім жеміс бермей қалды екен, соны сұрашы,— дейді. «Жарайды, сұрайын»,— деп жігіт жолға шығып, бір патшаның үйіне келеді. Амандасып болған соң, патша ол жігіттен: «Не қылып жүрген адамсың, қайда барасың?»— деп сұрайды. Жігіт: «Мен бір бақыт іздеп жүрген жанмын»,— дейді. Сонда жігітке патша: «Егер де, сен бақытты тапсаң, не себепті мен осынша бай болсам да, қаншама
әскерім болса да, соғысқан патшаларымнан жеңіліп қала беремін, соны сұрашы»,— дейді. Жігіт патшаның үйінен шығып, көп жүріп, шаршап-шалдығып бір таудың түбіне келіп дем алайын деп жатып, ұйқтап қалады. Бір уақытта жігіт басын көтеріп қараса, бір ақ киімді, ақ шалмалы кісі оятып тұр екен. Жігіт кісіден: «Не қылған жансың, саған не керек?»— дейді. Сонда ақ шалмалы кісі жігітке:
— Мен сені іздеп жүрген бақытпын. Үйіңе қайт, барған соң тілегіңді беремін,— дейді. Жігіт:— Қайтайын, бірақ біреулердің маған тапсырған аманаттары бар еді, оны қайтемін?— дейді. «Ол қандай аманат еді?»— дейді кісі.
— Мен сізді іздеп келе жатқанда, шал бір теректің жемісімен күн көреді екен, қазірде сол шалдың ағашы жеміс беруден қалыпты. Сол не себептен екен, соны сұрап біл деп еді. Олардан басқа бір патша: «Мен әрі күшті, әрі баймын, көп әскерім де бар. Бірақ соғысқан патшалардан жеңіле беремін, соның себебін сұра деп еді»,— дейді жігіт. Сонда тұрып ақ киімді, ақ сәлделі кісі:
— Шалдың ағашының емі: ол ағаштың түбінде бір өгіз тұлып алтын бар, сол алтынды алып, орнына топырақ толтырсын, сонда ағашы жеміс береді. Енді патшаның емі: ол патша өзі асыл патша екен, бірақ сондай бай, әрі күшті болса да, ол еркек патшалармен соғысқанда әйел болғандықтан жеңіліп қалады екен. Ол байға тисе, жер үстінде онан күшті патша болмайды екен.— Бұл аманаттарының бәрін біліп, жігіт үйіне қайтады. Жолда ол жігіт патшаға келеді. Патша жігітті тіпті ұмытып кеткен екен:
— Сен кімсің?— дейді үйіне кіріп келгенде. Сонда жігіт айтады:
— Мен бақыт іздеп бара жатқанымда сіздің үйде болып едім; сонда сіздің маған тапсырған бір аманатыңыз бар еді. Соны айтуға келіп едім,— дейді. Тек сонда ғана патшаның ойына түсіп, жігіттен сұрайды.
— Жә, маған не хабар айтасыз?— дейді. Жігіт патшаға:
— Сізге бақыт байға тисін, тағын күйеуіне берсін,— дейді. Егер де сіз сол айтқандарды істесеңіз, бұл дүниеде сізден күшті патша болмайды деді,— дейді. Сонда патша жігітке:— Мен саған тиейін, тағымды да берейін, сен маған ер бол,— дейді.
— Жоқ, мен аулыма қайтам, маған бақыт үйге қайтуға қосты,— дейді жігіт. Сөйтіп, жігіт патшалықты алмай келе жатса, жолда баяғы шалға тап болады. Шал жігітті көргеннен-ақ танып:
— Жә, бақытты таптың ба? Менің ағашыма не себепті жеміс шықпайды екен?— дейді.
Сонда жігіт айтады:
— Бақытты таптым, ол саған айтты: ағаштың түбінде бір өгіз тұлып алтын бар екен. Соны алып, орнына топырақ салса, ағашың жеміс береді деді,— дейді. Бұны естігенде шал қуанып жігітке: «Шырақ, кел, ендеше, маған сол алтынды алуға көмектес»,— дейді. Жігіт шалға болысып, екеуі өгіз тұлып тағы алтынды қазып алып, орнына топырақ салғанда, ағаш гүлдеп, дереу жеміс бере бастайды. Жігіт кеткелі жатқанда шал оған айтады:
— Қайда барасың, осында қал. Бұл өгіз тұлып тағы алтын екеумізге де жетеді, екеуміз осы ағаштың түбінде тұралық,— дейді. Жігіт шалға:
— Бақыт үйіме баруға қосты,— дейді. Сөйтіп, жігіт патшалықты да, өгіз тұлыптағы алтынды да алмайды.
— Ә, түсіндім, сені бақыт сынау үшін жіберген екен. Сен сыннан сүрінбей өткен екенсің. Сірә, енді бақытыңды табарсың,— дейді шал. Айтса айтқандай, әлгі жігіт адалдығының арқасында мұратына жетіпті.